Yusef Lateef 1920 - 2013

Op 23 december 2013 overleed op 93-jarige leeftijd Yusef Lateef, een multi-instrumentalist die een aantal wezenlijke bijdragen aan de jazz van na 1945 heeft geleverd. Bij de meeste jazzfans ten onzent is hij bekend van zijn werk bij het Cannonball Adderley Quintet, met als hoogtepunt de dubbel-lp 'The Japanese Concerts'. Behalve van zijn werk met andere groten in de jazz, zoals Dizzy Gillespie, Cannonball Adderley en Charles Mingus, is hij vooral befaamd geworden als pionier in het mixen van Westerse jazz en muzikale invloeden uit onder meer het Verre Oosten.

Lateef werd op 9 oktober 1920 in Chattanooga, Tennessee geboren als William Emanuel Huddleston. Zijn moeder speelde piano in de kerk. Toen hij vijf was verhuisde het gezin naar Detroit. Vanf zijn twaalfde begon hij steeds meer interesse te tonen voor de jazz. Op achttienjarige leeftijd kreeg hij van zijn ouders een tenorsaxofoon. In het begin van de veertiger jaren speelde hij bij diverse formaties van meer dan lokale bekendheid, zoals de orkesten van Ernie Fields, Lucky Millinder, Hot Lips Page en Roy Eldridge. 

In 1949 werd hij door trompettist Dizzy Gillespie uitgenodigd om mee op tournee te gaan als saxofonist in diens band. Tegelijkertijd studeerde Yusef Lateef fluit en compositie aan de Wayne State University in Detroit. Het was ook in die tijd dat hij zich tot de islam bekeerde en de naam Yusef Lateef aannam. Die keuze voor de islam had veel met zijn familiaire omstandigheden te maken. Tijdens een tournee met Gillespie, kreeg Lateef bericht dat zijn vrouw ernstig ziek was. Hij keerde terug naar Detroit. Er was op dat moment geen werk in de muziekscène en noodgedwongen accepteerde hij werk aan de lopende band bij autofabriek Chrysler. Die ervaring zette hem op het spoor van spirituele verdieping, een spoor dat voor hem leidde tot zijn bekering tot de islam. Tijdens zijn leven maakte hij tweemaal de Hajj naar Mekka. Na afsluiting van zijn studie aan de Wayne State University in Detroit kon hij in en rond Detroit voldoende werk vinden als jazzmusicus. Hij leidde al snel zijn eigen kwintet en maakte als zodanig met 'Jazz for the Thinker' zijn platendebuut voor het Savoy label in 1956. De fluit was in die periode nog niet een algemeen geaccepteerd instrument en dit gegeven plus de hang van Lateef naar oosterse muziek maakten zijn platen populair bij het publiek. Zijn debuut verkocht zo goed dat aansluitend in 1957 zeven LP's werden opgenomen en wel vier voor het Savoy label, een voor Verve, een voor Prestige en een voor New Jazz. De LP Eastern Sounds geldt voor velen als een hoogtepunt uit die periode. Lateef speelde op deze LP naar fluit en saxen ook hobo en xun(een Chinese fluit). Een single van deze LP, met een versie van het 'Love Theme' uit de film Spartacus bereikte in 1961 de top van de hitparade. 

In 1960 verhuisde Lateef naar New York en speelde een korte periode bij de formatie van bassist Charles Mingus. Daarnaast leidde hij zijn eigen kwartet, dan weer kwintet. Hij bespeelde een hele reeks exotische fluiten, met name Chinese en maakte gebruik van bellen en gongs. Hij bleef muziek studeren, dit keer bij de Manhattan School of Music. Hij studeerde in 1969 af op fluit en haalde een jaar later zijn diploma muziekleraar. Op diezelfde Manhattan School of Music gaf hij lessen in improvisatie, iets wat hij omschreef als “autophysiopsychic music”.

De hang naar oosterse muziek resulteerde in 1975 een doctoraat in de muziek aan de universiteit van Massachusetts, Amherst, naar aanleiding van een dissertatie over westers en islamitisch onderwijs.

Voor zijn album Yousef Lateef's Little Symphony ontving hij in 1987 een Grammy Award in de categorie New Age. Stilistisch wijzigde zijn stijl zich in de loop der jaren. Van een bluesdoordrenkte stijl die nauw aansloot op de hardbop van de zestiger jaren, werd zijn spel allengs meditatiever en introspectief. Die verandering werd hem door een deel van het publiek en van de critici niet in dank afgenomen. Vanaf het begin van de tachtiger jaren begon Yusef Lateef optredens in nachtclubs te mijden, aangezien de sfeer hem niet langer beviel. Wel bleef hij optreden, tot een half jaar voor zijn overlijden. Tijdens zijn loopbaan nam Lateef meer dan honderd platen op. Sinds 1992 deed hij dat voor zijn eigen Yal-label. Naast zijn vele activiteiten als musicus en leraar vind hij ook nog de tijd enige verhalenbundels en novellen te publiceren.

Bijdrage: C.P. Vincentius